ศูนย์ผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวชและมะเร็งทางนรีเวช

พญ. ศรีสุภา เลาห์ภากรณ์

สูติ - นรีเวช ผู้เชี่ยวชาญมะเร็งวิทยานรีเวช
และการผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช

การผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช

     การผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช (Gynecologic laparoscopic surgery) คือการผ่าตัดด้วยการใช้ท่อลำกล้องและแหล่งกำเนิดแสงไฟขนาดเล็กส่องเข้าไปในร่างกายผ่านรอยแผลผ่าตัดทางหน้าท้องขนาดเล็กหรือผ่านทางช่องคลอดแบบไร้แผลทางหน้าท้องหรือผ่านจากปากมดลูกเข้าไปในโพรงมดลูก กล้องจะทำหน้าที่ขยายภาพถ่ายทอดออกมาทางจอ และแพทย์สามารถดูภาพและทำการผ่าตัดภายในช่องท้อง หรือภายในโพรงมดลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ประเภทของการผ่าตัดผ่านกล้องทางนรีเวช

• การผ่าตัดผ่านกล้องทางหน้าท้อง 3-4 แผล (0.5-1cm) หรือแบบแผลเดียว (2-3 cm.)
• การผ่าตัดผ่านกล้องแบบไร้แผล ผ่านทางช่องคลอด
• การผ่าตัดผ่านกล้องในโพรงมดลูก

โรคที่สามารถรักษาได้ด้วยการผ่าตัดผ่านกล้อง

• ผ่าตัดเนื้องอกมดลูก (Myoma uteri)
• ผ่าตัดเนื้องอกรังไข่ (Ovarian tumor)
• ผ่าตัดถุงน้ำรังไข่ (Ovarian cyst)
• ผ่าตัดผ่านกล้องช็อกโกแลตซีสต์ (Chocolate Cyst)
• ผ่าตัดผ่านกล้องโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (Endometriosis)
• ผ่าตัดผ่านกล้องพังผืดในอุ้งเชิงกราน (Pelvic adhesion)
• ผ่าตัดผ่านกล้องตั้งครรภ์นอกโพรงมดลูก (Ectopic pregnancy)
• ผ่าตัดผ่านกล้องท่อนำไข่อุดตัน (Tubal obstruction)
• ผ่าตัดผ่านกล้องหาสาเหตุภาวะมีบุตรยาก (Infertility)
• ผ่าตัดผ่านกล้องเนื้องอก หรือติ่งเนื้อในโพรงมดลูก (Polyp, Myoma)
• ผ่าตัดผ่านกล้องผังพืดในโพรงมดลูก (Septate uterus)
• ผ่าตัดผ่านกล้องผนังกั้นกลางในโพรงมดลูก (Uterine synechiae)
• ผ่าตัดผ่านกล้องทำหมันหญิง (Tubal sterilization)
• ผ่าตัดผ่านกล้องห่วงอนามัยทะลุเข้าช่องท้อง (Perforated IUD)
• ผ่าตัดผ่านกล้องตัดมดลูกเนื่องจากโรค (Hysterectomy)
• ผ่าตัดมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกระยะต้น (Endometrial cancer)
• ผ่าตัดผ่านกล้องหาสาเหตุปวดท้องน้อยเรื้อรังหรือเฉียบพลัน (Diagnostic laparoscopic)
• ผ่าตัดส่องกล้องวินิจฉัยหาสาเหตุน้ำในช่องท้อง (Diagnostic laparoscopic and biopsy)
• ผ่าตัดผ่านกล้องในโพรงมดลูกเพื่อวินิจฉัยเลือดออกผิดปกติ และให้การรักษา (Diagnostic hysteroscopic and resection)

ข้อแตกต่างของการผ่าตัดส่องกล้องและการผ่าตัดเปิดหน้าท้อง

1.  การผ่าตัดแบบส่องกล้อง

• ขนาดแผลเล็ก 3 มม.-1 ซม.
• เจ็บแผลน้อยกว่า
• ระยะเวลาพักฟื้นน้อยกว่า1-2 สัปดาห์
• โอกาสเกิดแผลแยก อักเสบติดเชื้อน้อยกว่า
• โอกาสเกิดพังผืดในช่องท้องน้อยกว่า
• พักฟื้นในโรงพยาบาลสั้นกว่า
• ใช้เวลาผ่าตัดอาจจะนานกว่าในบางโรค
• ค่าใช้จ่ายอาจจะสูงกว่า

2.  การผ่าตัดแบบเปิดหน้าท้อง

• ขนาดแผลใหญ่
• เจ็บแผลมากและนานกว่า
• ใช้เวลาพักฟื้นนานกว่า4-6 สัปดาห์
• มีโอกาสเกิดแผลแยก อักเสบติดเชื้อมากกว่า
• โอกาสเกิดผังพืดในช่องท้องมากกว่า
• พักฟื้นในโรงพยาบาลนานกว่า
• ใช้เวลาผ่าตัดสั้นกว่าในบางโรค
• ค่าใช้จ่ายอาจจะต่ำกว่า

ภาวะแทรกซ้อนและผลข้างเคียงจากการผ่าตัดผ่านกล้อง

• ปวดหัวไหล่ หรือสะบัก เกิดจากการระคายเคืองของน้ำหรือลมในช่องท้อง แนะนำนอนหัวสูง 45 องศา ร่างกายสามารถดูดซึมก๊าส หรือน้ำได้ใน 48 ชม.
• ท้องอืด แน่นท้อง เกิดจากลมในช่องท้อง หรือเกิดจากระบบลำไส้ฟื้นตัวหลังผ่าตัดแนะนำให้ขยับตัว ลุกเดินกระตุ้นให้ลำไส้เคลื่อนไหวได้ดีขึ้น
• บาดเจ็บลำไส้ อาจเกิดจากการเลาะพังผืดซึ่งเกิดจากโรค หรือเคยผ่าตัดทางหน้าท้อง
• บาดเจ็บต่อท่อไตหรือกระเพาะปัสสาวะ อาจเกิดจากรอยโรคในช่องท้องมีพังผืดไป
• เกาะใกล้กับตำแหน่งท่อ ไต หรือกระเพาะปัสสาวะ
• บาดเจ็บต่อหลอดเลือด ทำให้เสียเลือดมากระหว่างผ่าตัด
• มีลมเซาะเข้าใต้ชั้นผิวหนัง ซึ่งสามารถหายหายได้เอง
• แผลในช่องคลอดอักเสบ หรือแยก

"กรณีเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น บาดเจ็บท่อไต ลำไส้ อาจต้องเปลี่ยนเป็นการผ่าตัดเปิดหน้าท้อง"

การปฏิบัติตัวก่อนการผ่าตัดผ่านกล้อง

1.  การเตรียมตัวทางด้านจิตใจ 

     ผู้ป่วยอาจมีความกังวลถึงขั้นตอนการรักษา ดังนั้นจึงควรพูดคุยกับแพทย์ให้คลายข้อสงสัยและคลายกังวล

2.  การเตรียมตัวด้านร่างกาย 

• โรคประจำตัว หรือยาที่ใช้ประจำ ควรแจ้งให้แพทย์ทราบ เพื่อประเมินความเสี่ยงก่อนการผ่าตัด เช่น แอสไพริน, วาร์ฟาริน, โคลพิโดเกร
• นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ และรักษาสุขภาพไม่ควรเป็นหวัด ก่อนการผ่าตัด
• ทานอาหารย่อยง่ายและกากน้อย ก่อนผ่าตัด 3 วัน และให้งดน้ำ และอาหารก่อนการผ่าตัดอย่างน้อย 8 ชั่วโมงหรือหลัง 24.00 น.
• ฝึกการหายใจเข้า-ออกลึก ๆ เพื่อป้องกันภาวะปอดแฟบติดเชื้อหลังผ่าตัด
• ดูแลผิวหนังและสะดือให้สะอาดก่อนการผ่าตัด

การปฏิบัติตัวหลังผ่าตัดผ่านกล้อง

• รับประทานอาหารอ่อน ย่อยง่าย หลีกเลี่ยงของหมักดอง ของกึ่งสุกกึ่งดิบ หรืออาหารย่อยยาก น้ำอัดลม กาแฟ
• รับประทานยาให้ครบตามแพทย์สั่ง ถ้ามีอาการข้างเคียงของยาเช่นมีผื่นคัน คลื่นไส้ให้มาปรึกษาแพทย์ก่อนนัด
• งดออกกำลังกายหนัก ยกของหนัก นั่งยองๆบนพื้น ไอจามแรงๆ หรือว่ายน้ำ 4-6 สัปดาห์สำหรับการผ่าตัดมดลูก (2-4 สัปดาห์ สำหรับผ่าตัดถุงน้ำรังไข่)
• หลีกเลี่ยงไม่ให้แผลถูกน้ำหรือแผลซึมให้มาก่อนนัด ยกเว้นใช้กาวติดแผลสามารถโดนน้ำได้ ;ให้รักษาความสะอาดร่างกายและอวัยวะสืบพันธ์ งดสวนล้างช่องคลอด
• หากมีอาการผิดปกติ เช่น เลือดออกทางช่องคลอดมาก น้ำไหลคล้ายปัสสาวะ มีไข้ปวดท้อง หรือตกขาวมีกลิ่น สี ผิดปกติให้มาพบแพทย์ก่อนนัด
• งดมีเพศสัมพันธ์ 6 สัปดาห์ หรือจนกว่าแพทย์จะตรวจแผลติดแน่นดีแล้ว